Dyscalculie

Geschreven door Melinda van den Eijnden, op 24 oktober 2014

Lezen en rekenen zijn de vakken waaraan men in het basisonderwijs de meeste instructietijd besteedt. Dat is niet verwonderlijk, aangezien deze vaardigheden nodig zijn om als volwassenen in het dagelijks leven te kunnen functioneren. Wanneer de ontwikkeling van deze vaardigheden niet op gang komt of stagneert kan dit ernstige consequenties hebben. Het onderzoek naar leesproblemen heeft de afgelopen 30 jaar niet stilgestaan en er is inmiddels veel informatie en kennis over leesproblemen en leesstoornissen beschikbaar. Daarentegen staat de kennis over rekenstoornissen, ook wel dyscalculie genoemd, nog in de kinderschoenen. Wat is dyscalculie eigenlijk?, Wat zijn kenmerken? En hoe is het aan te pakken? Antwoord op de vragen leest u in deze blog.

Wat is dyscalculie?

Dyscalculie betekent letterlijk 'niet kunnen berekenen'. Bij dyscalculie gaat het om ernstige en hardnekkige problemen met het leren van vlot/ accuraat oproepen/toepassen van reken- en wiskundekennis. Dit wordt veroorzaakt door gebrek aan intelligentie of te weinig onderwijs. Dyscalculie is een complexe stoornis waarbij meerdere hersengebieden worden gebruikt. Bij rekenen zijn er meerdere vaardigheden nodig, bijv. het getal 5 bestaat uit het woord 'vijf', het symbool '5' en uit de hoeveelheid *****. Maar ook voor het uitrekenen van een som heb je meerdere delen nodig. Denk aan de som 8+5=. De eerste stap kan zijn: Het aanvullen tot een tiental (8+2=10). Je moet dan de 10 onthouden, terwijl het andere gedachtespoor verder gaat berekenen hoeveel er nog bij moet (5-2=3). Tenslotte moet het tussenantwoord weer terug komen en geüpdatet worden met de laatste uitkomst (10+3=13). De hersenen zorgen ervoor dat er continu geswitcht kan worden.

Wat zijn kenmerken van dyscalculie?

Het kind:

- Gebruikt simpele procedures (blijft bijvoorbeeld lang op zijn vingers tellen)

- Maakt veel fouten in een stapsgewijze aanpak

- Kan geen associatie maken met eerdere opgedane kennis

- Heeft problemen met de plaats van getallen

- Maakt veelvuldig omkeringen van getallen

- Heeft problemen met het vasthouden van de instructie

- Werkt in een trager tempo

- Heeft emotionele problemen: zoals faalangst

Hoe wordt dyscalculie vastgesteld?

Om vast te stellen of er echt sprake is van dyscalculie is meer nodig dan alleen de score op een methodegebonden rekentoets of citotoets. Er zijn verschillende facetten die met dyscalculie kunnen samenhangen of die de aanwezigheid van dyscalculie eventueel uitsluiten. Het is belangrijk deze facetten zo vroeg mogelijk in beeld te brengen. Op deze manier kan er een succesvolle begeleiding gegeven worden en kan er voorkomen worden dat er een negatieve leer- en prestatieontwikkeling plaatsvindt. Bij sommige kinderen zijn al op kleuterleeftijd de eerste signalen van rekenproblemen waar te nemen.

Wanneer een kind een grote rekenachterstand heeft en het vermoeden van dyscalculie wordt groter kunnen de volgende stappen genomen worden:

1. De deelvaardigheden die ten grondslag liggen aan rekenen moeten in kaart gebracht worden. Dit kan d.m.v. de ZAREKI-R-NL. Dit is een toets waarin 12 subtests afgenomen worden om te bekijken hoe de deelvaardigheden van het kind ontwikkeld zijn. De analyse van deze subtests geven een mogelijk signaal tot dyscalculie en/of geven een goede kwalitatieve aanwijzing op welke gebieden remediëring kan aanhaken. Deze test wordt in mijn praktijk niet alleen gebruikt voor de screening van dyscalculie, maar ook om te bekijken hoe de deelvaardigheden beheerst worden. Om zo een gerichtere remediëring te kunnen geven.

2. De resultaten op andere schoolse vakken moeten bekeken worden om te beoordelen of een algemeen leerprobleem ten grondslag kan liggen.

3. De psychische en emotionele kant van het kind bekijken is ook van belang. Hoe is zijn of haar houding ten opzichte van school te beoordelen. Is er mogelijk sprake van faalangst, dan dient het kind eerst hiervoor extra ondersteuning te krijgen.

4. Om de definitieve diagnose dyscalculie te stellen dienen aanvullende intelligentie-onderzoeken en neuropsychologisch onderzoek uitgevoerd te worden. Deze onderzoeken kunnen alleen afgenomen worden door een orthopedagoog of psycholoog.

Voor meer informatie over dyscalculie kunt u kijken op de site van stichting balans en kunt u contact opnemen met de praktijk.